Konik polski – symbol Roztoczańskiego Parku Narodowego
W 2022 r. mija 40 lat gdy pierwszych 5 koników polskich trafiło do Roztoczańskiego Parku Narodowego.
To właśnie tutaj, w dawnym „Zwierzyńcu” Ordynacji Zamojskiej na Lubelszczyźnie (obecnie teren RPN) dzikie konie, czyli „tarpany” zachowały się najdłużej. Dopiero w roku 1806 trzymane w zwierzyńcu Zamoyskich tarpany rozdano okolicznym chłopom w rejonie dzisiejszego Biłgoraja, Tarnogrodu, Frampola i Goraja, gdzie krzyżowały się z udomowionymi rasami koni. Przypuszcza się, że ostatni osobnik tarpana padł w ogrodzie zoologicznym w Moskwie około roku 1861, choć niektóre źródła podają rok 1887.
Pierwsze informacje o zainteresowaniu prymitywnymi końmi w Polsce pochodzą już z roku 1902. Znaczny wkład w badania nad tą prymitywną rasą włożył profesor Uniwersytetu w Poznaniu – Tadeusz Vetulani. Jego zdaniem, wskutek zmian klimatycznych i środowiskowych, wyodrębnił się ekotyp tzw. „tarpanów leśnych” Equus caballus gmelini Ant. Forma silvatica Vet., jako forma w obrębie gatunku koni. Oprócz wielu badań naukowych na ten temat, w tym przeprowadzonych w okolicach wspomnianego wcześniej Biłgoraja, wprowadził on określenie „konik polski”, które na stałe przyjęło się w literaturze hipologicznej. To z jego inicjatywy rozpoczęto tzw. „odtworzenie tarpana leśnego” w warunkach chowu w stanie półdzikim, z bardzo ograniczoną ingerencją człowieka.
Idea utworzenia stada koników polskich w Roztoczańskim Park Narodowym (RPN) pojawiła się już w końcu lat 70. Zakładano utworzenie drugiego w Polsce ośrodka utrzymującego stado koników polskich w hodowli rezerwatowej. Sprawą zainteresował się prof. Mirosław Kownacki – ówczesny opiekun naukowy stada koników polskich w Popielnie. Dzięki jego staraniom oraz przychylności Zdzisława Kotuły (Dyrektora RPN w tamtym czasie) oraz po pozytywnej akceptacji Rady Naukowej, 16 lipca 1982 roku do Roztoczańskiego Parku Narodowego z Państwowej Stadniny Koni Racot trafiło 5 koników polskich (cztery klacze: Husaria, Moda, Tuba, Hanula oraz jeden ogier Mohacz) i dało początek hodowli rezerwatowej w tzw. „Ostoi konika polskiego”. Początkowo w RPN został wygrodzony w tym celu obszar ok. 40 ha w bliskim sąsiedztwie Zwierzyńca i Stawów Echo (na terenie historycznego „Zwierzyńca” Zamojskich). Chcąc stworzyć optymalne warunki do funkcjonowania tabunu koników polskich w warunkach zbliżonych do naturalnych kilkakrotnie powiększono teren Ostoi i dzisiaj obejmuje ona obszar ok. 200 ha.
Można więc powiedzieć, że historia zatoczyła koło, gdyż obszar usytuowania Ostoi w RPN pokrywa się w znacznej mierze z wspomnianym wcześniej historycznym „Zwierzyńcem” w Ordynacji Zamojskiej.
Historia hodowli konika polskiego w Roztoczańskim Parku Narodowym liczy sobie już 40 lat. W ramach funkcjonującego w Parku Ośrodka Hodowli Zachowawczej (OHZ) – w tzw. hodowli rezerwatowej (od 1982 r.) oraz powstałej później we Floriance hodowli stajennej (od 1996 r.) przyszło na świat już ponad 430 źrebiąt.
W tym okresie osobniki pochodzące z Parku zasiliły hodowle w wielu miejscach Polski, a także Europy, od Hiszpanii aż po Ukrainę.
Koniki polskie objęte są Programem Ochrony Zasobów Genetycznych oraz Programem Ochrony Lokalnych Ras Koni (Rozporządzenie Rady WE nr 1698/2005).
tekst&fotografie: Paweł Marczakowski
